‘Meer dan eens had een hemel-gerichte levenshouding tot gevolg dat deze wereld als een plaats van een oneigenlijk bestaan gezien werd. Dat is in de Vroege Kerk en in de middeleeuwen vele malen gebeurd, alsook onder de dopers en de doopsgezinden en in de bewegingen van het puritanisme en het piëtisme. Het komt trouwens nog steeds voor, dat pleidooi voor wereldmijding onder het motto ‘Hier beneden is het niet’, en wel onder de bevindelijk-gereformeerden, aan de rechterflank van het kerkelijke spectrum.’
Deze woorden komen voor in de rede die Dr. J.D. Th. Wassenaar onlangs, op 27 september, uitsprak bij het uitkomen van zijn boek over het christelijke begrip ‘vreemdelingschap’ in de loop der kerkgeschiedenis en in het heden. Terecht wijst Wassenaar, in zijn rede en in zijn boek, erop dat de kerk ‘een vreemde eend in de bijt van de wereld’ is.
Als consequentie daarvan pleit hij onder meer voor het nemen van afstand van het verlangen naar een hechte band tussen kerk en staat. Hij haalt de theoloog prof. Dr. G.G. de Kruijf aan, die stelt dat de christelijke ethiek geen enkele staatsvorm van een exclusieve legitimering voorziet. ‘Het belijden van het koninkrijk van God impliceert de relativering van elke actuele staat en van elk actueel politiek programma.’ Dat is trouwens ook, aldus PKN-predikant Wassenaar, het standpunt van de Protestantse Kerk in Nederland – wel aanvaardt deze ook de democratie ‘met dankbaarheid’ als staatsvorm.
Vreemdelingschap vereist ‘een heel eigen wijze van engagement’. Het koningschap van onze vorst, Jezus Christus de Messias, is immers ‘niet van deze wereld’. Van zelfbeklag vanwege de minderheidspositie als christenen hoeft daarbij geen sprake te zijn, wist de bevindelijke oefenaar Daniël Bakker al in het jaar 1881: ‘Daar is nooit zulk een kwaden tijd geweest, of wij kunnen er onzen God in dienen.’ In Wassenaars rede klinkt een vergelijkbare waarschuwing door: dat een nadruk op het onderscheid met ‘de wereld’ kan leiden tot gewild anders zijn dan de omringende samenleving en dus tot een vorm van ‘groepsdwang’ die het contrast aanscherpt.
(n.a.v.: J.D.Th. Wassenaar, Vreemdelingschap. Historische en hedendaagse stemmen uit kerk en theologie’, uitgeverij Boekencentrum, ISBN 978 90 239 2831 7; het citaat van D. Bakker komt uit ‘De arbeiders in den wijngaard des Heeren’, Goes, 1881.)
