Christelijk geloof maakt me ziek

Waarom laat God het zover komen dat ik lichamelijke en psychische klachten krijg van het geloof? Ik word er gek van, van heel het geloof en alles wat daarmee samenhangt. Wat moet het een bevrijding zijn voor de mensen die ermee gebroken hebben. Ik zou dat ook het liefst doen. Maar dan gaat m’n gezin stuk.

Ik loop tegen zoveel geloofsproblemen aan. Ik moet me bekeren, maar kan en wil dat helemaal niet. Alles wat betreft het Godsbestaan stuit me tegen de borst. Waarom bestaat God? Dan hadden wij tenminste ook niet bestaan!!! Geen hemel en geen hel. Dan waren we er gewoon niet.

Ik zou graag met iemand in contact komen met iemand die psycholoog/psychiater is, maar ook een kind van God is.

Wat een indringende en aangrijpende hartekreet! Meer nog dan als een vraag kwam deze inzending bij me over als een uiting van radeloosheid. En dan gaat dit ook nog eens over de diepste vragen naar de zin van ons bestaan en het bestaan en het werk van God. Dat alles geeft aan deze vraag een grote lading. Het beantwoorden ervan kan iets in beweging zetten ten goede of ten kwade. Ik ben me bewust van wat er mogelijk op het spel staat en daarom wil ik je vraag zorgvuldig beantwoorden. 

Daarbij stuit ik wel op veel wat in je vraag onduidelijk blijft. Helaas zijn we niet in gesprek met elkaar, anders zou ik daar graag op doorvragen voordat ik probeer te komen tot een beter onderbouwd antwoord. Laat ik mijn opmerkingen en vragen eerst maar naar voren brengen. 

Je spreekt over lichamelijke en psychische klachten? Welke zijn dat? Het kan zijn dat je lichamelijke en psychische klachten voortkomen uit bij voorbeeld een depressie. Symptomen daarvan kunnen zijn: somberheid, onverklaarbaar verdriet, vermoeidheid, lusteloosheid, onbegrepen lichamelijke klachten, verlies van interesse, gevoelens van waardeloosheid en hopeloosheid, concentratieproblemen en de ervaring dat je nauwelijks of geen echt contact met anderen ervaart. Ik noem dit zo concreet omdat je vraagt om contact met een psycholoog of psychiater. Ik veronderstel dat je dit niet zomaar naar voren brengt en mogelijk denkt aan oorzaken op psychisch vlak. Herken je deze klachten, ga ermee naar je huisarts en vraag een verwijzing naar een psycholoog of psychiater. Gezien de relatie met geloofsvragen adviseer ik professionele hulp door een christen. Op de site christelijkehulp.nl vind je adressen in jouw regio. 

Je spreekt over je gezin. Weet je man of vrouw er van? Je kinderen, als ze daarvoor de leeftijd hebben? Andere naasten? Pastoraat? Ik noem dit omdat problemen in het algemeen en dus ook jouw klachten, gedijen in isolement. Vaak schamen we ons, of we zijn bang voor wat er misschien aan de hand is. Dan proberen we de zorgen weg te duwen. Maar intussen geven ze veel onrust en spanning. Kortom, praat erover met je naasten! Dat geeft als het goed is steun en helpt je om verstandig met de problemen om te gaan. 

Je zegt dat je klachten veroorzaakt worden door het geloof. Je “wordt er gek van en van alles wat er mee samenhangt.” Op dit punt gekomen, wordt het ingewikkeld en roept je vraag andere vragen bij me op. Concreet bedoel ik de volgende vijf punten. 

1. Je wijt de oorzaak van je klachten aan “het geloof”. Hoezo? Met evenveel recht zou je kunnen zeggen dat je klachten veroorzaakt worden door je verzet tegen geloof en God. Denk aan David in het eerste gedeelte van Psalm 32, of aan Jona, onder de verdorde boom bij Ninevé. Ik begrijp en herken wel dat dergelijke spanningen kunnen leiden tot psychische en lichamelijke klachten. Maar dat kan ook te maken hebben met de manier waarop iemand de problemen ziet en met spanningen omgaat. De christen psychiater Samuel Pfeiffer heeft daar een mooi boek over geschreven: “Maakt geloof ziek?” Ik kan je dat aanbevelen. Overigens heeft breed wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat geloof meer samenhangt met welbevinden dan met (psychische) ziekte. Maar dat terzijde.

2. Je schrijft dat je het liefst breekt met het geloof, maar dat je dat niet wil omdat je anders je gezin stuk maakt. Daar spreekt liefde uit naar je gezin. Een mooie en kostbare zin! Houdt die liefde en zorg voor hen vast! Maar nu het gekke. Je beweert dat breken met het geloof een “bevrijding”  inhoudt. Als je dat echt meent en je houdt van je gezin, dan zou het logisch zijn als je zou vragen naar een manier om ook hen van het geloof te ‘bevrijden’. Maar je wilt hen (terecht) ontzien. Anders gezegd: meen je nu wel echt dat loskomen van het geloof een bevrijding inhoudt? 

3. Welke gebeurtenissen of ontwikkelingen hebben je er toe gebracht om dingen te schrijven als: “Ik loop tegen zoveel geloofsproblemen aan. Ik moet me bekeren, maar kan en wil dat helemaal niet. Alles wat betreft het Godsbestaan stuit me tegen de borst. Waarom bestaat God? Dan hadden wij tenminste ook niet bestaan!!! Geen hemel en geen hel. Dan waren we er gewoon niet.” Welk godsbeeld gaat er schuil achter deze wanhopige woorden? Het enige waar je inhoudelijk op hint is de opmerking: “Ik moet me bekeren, maar kan en wil dat helemaal niet.” Heeft dat te maken met een bepaald type prediking, waarin het komen tot geloof op een onbijbelse manier aan voorwaarden in onszelf wordt gebonden en het welmenende aanbod van genade wordt versluierd? Of zijn er dingen gebeurd in je geestelijke ontwikkeling binnen het gezin, school of kerk, die deze ontwikkeling hebben geschaad? Als dergelijke gebeurtenissen iemand met een karakterologische gevoeligheid overkomen, is het risico op scheefgroei in geestelijk opzicht aanwezig. Ga dat eens na bij jezelf en bid om licht van de Heilige Geest.

4. Je zegt dat je graag van het geloof af wil, maar tegelijk vraag je naar contact met “een kind van God.” Zo iemand gaat jou daar niet van afhelpen, integendeel. Ook dat klinkt dus nogal tegenstrijdig.

5. Je lijkt met de genoemde opmerkingen heel stellig uit te drukken dat het geloof een afgedane zaak is, maar het komt op mij meer over als een hevig innerlijk conflict waar je geen raad mee weet. Als dat zo is, accepteer dat. In het vervolg van je vraag lijk je dat ook te erkennen, als je schrijft: “Ik loop tegen zoveel geloofsvragen op.” Ik besef dat de onzekerheid en machteloosheid van zo’n innerlijk conflict moeilijk te dragen zijn. Een ‘zekerheid’ als “christelijk geloof maakt me ziek” geeft wat dat betreft minder strijd. Maar als ik je vraag op me laat inwerken denk ik dat het eerlijker is om te erkennen dat je bepaald niet los bent van het geloof. Maar hoe kwellend ook, durf die vragen en strijd te onderkennen, hoe zwaar dat ook kan zijn. Draai ze niet de nek om, door te doen alsof je er aan voorbij bent. Wees eerlijk en moedig. 

Kortom, de woorden die je kiest wekken op het eerste gezicht vooral de indruk op van verzet tegen God en geloof. Maar bij wat nauwkeuriger lezen, merk ik dicht onder de oppervlakte ook signalen op van (een kennelijk onbereikbaar) verlangen daarnaar. 

Nu schrijf ik dit allemaal niet om je ergens op te vangen. Ik probeer alleen recht te doen aan je worsteling en je daarbij te houden, totdat je komt bij wat echt vrede geeft. Daarmee kom ik bij het moeilijkste. Dat is de vraag hoe aan te sluiten bij de kwellende vragen en gedachten waar je ons deelgenoot van hebt gemaakt, op een manier die je brengt bij bevrijding en vrede. Aan het begin schreef ik dat ik daarbij stuit op veel wat in je vraag onduidelijk blijft. Het ging door mijn gedachten om het hierbij te laten en het risico te vermijden dat ik de plank mis zou gaan slaan door toch nog dieper te willen gaan. Terwijl objectieve handvatten daarvoor ontbreken. Maar er is nog een tegenstrijdigheid in je vraag die me er toe brengt om de verleiding het hierbij te laten, te weerstaan. Je richt je immers niet tot een atheïstisch forum, maar tot Refoweb. Apart dat je (wellicht ongedacht) je richt tot een refo web. Dat wil immers vangen! (vergeef me, bij alle ernst, deze ironische woordspeling). In het voorgaande ben ik vooral ingegaan op het verzet in je vraag, nu wil ik proberen aan te sluiten bij de tekenen van verlangen naar vrede met God, die ik meen te bespeuren in je vraag. 

Of moet ik het anders zeggen? Dat je erg je best doet om van God los te komen, maar dat Hij dat niet laat gebeuren. Hij laat je niet los. Ik hoorde pas dat John Bunyan gezegd heeft veel hoop te hebben voor mensen die zich tegen God verzetten. Die hebben tenminste nog met God te doen. En bovendien Hij met hen! Bij het nadenken en zoeken naar de juiste woorden, kwam ik ook op Refoweb een antwoord ('Verzet, haat en vijandschap tegenover God') tegen van ds. G. van ‘t Spijker, waaruit ik het volgende citeer:  

“Je zult maar in je eigen leven ontdekken, op een vreselijk moment, dat je hart vol verzet, haat en vijandschap is tegenover God. Natuurlijk, je leert deze dingen op catechisatie of je pikt ze op tijdens de preek en je gaat accepteren dat dit wel waar is. Maar op zeker moment kom je er achter dat het echt waar is. Als je verleid wordt tot zonde, en je verliest de strijd tegen de verleiding, je wordt gezegd te breken met de verleiding omwille van God en je naaste, maar je wilt het eigenlijk niet... dan ga je in verzet tegen God. Of er gebeuren dingen in je leven die je lichamelijk of mentaal vreselijk pijn doen, en de mensen zeggen dat het de wil van God is, en je kunt het niet verwerken... je voelt het verzet opkomen in je hart. Maar ook als de golven niet zo hoog gegaan zijn, kan dit probleem een grote aanvechting voor je zijn. Het is een onoplosbaar probleem waar je horendol van kunt worden. Hoe kan ik nu ooit uit mijzelf God gaan liefhebben als mijn hart er helemaal tegen in wil gaan. En je wilt zo graag zalig worden. Het staat nog op grotere afstand van je omdat je moet erkennen dat je nog nooit echt zondaar voor God was geworden, dat je Christus nog nooit echt nodig hebt gehad.” 

Kan het zijn dat je je hierin herkent? Ik hoop en bid het. Want dat schept ruimte om het echte probleem van ons allemaal te erkennen, namelijk dat we vanuit onszelf inderdaad geen zin hebben om te geloven en ons uit alle macht verzetten tegen God. Erkenning daarvan schept gelegenheid om ons verzet tegen God te staken en ons over te geven; gevangen te geven aan Christus. Zo typeert Paulus zich in de brief aan Filemon, als gevangene van Christus Jezus. Maar ook Paulus kende tegenstrijdigheden. Deze gevangene van Jezus Christus was tegelijk de apostel die meer dan anderen getuigde van vrijheid. Iemand noemde hem zelfs “de apostel van de vrijheid.” Christenen zijn mensen die door Jezus Christus bevrijd zijn van al die machten die hen gevangen houden in de zonde en in verkeerde beelden van God. Ze zijn niet langer slaven, ze zijn vrij (Galaten 4:21-5:1). 

Ik vroeg je eerlijk te zijn en dan wil ik dat ook zijn. Geloof gaat inderdaad ook gepaard met strijd en moeite. Van de vele teksten die te noemen zijn, citeer ik alleen 2 Korinthiërs 6:1-13: 

“En als medearbeiders van God roepen wij u er ook toe op de genade van God niet tevergeefs ontvangen te hebben. Want Hij zegt: In de tijd van het welbehagen heb Ik U verhoord, en op de dag van het heil heb Ik U geholpen. Zie, nu is het de tijd van het welbehagen, zie, nu is het de dag van het heil! Wij geven in geen enkel opzicht enige aanstoot, opdat de bediening niet gelasterd wordt. Maar in alles bewijzen wij onszelf als dienaars van God, in veel volharding: in verdrukkingen, in noden, in benauwdheden, in slagen, in gevangenissen, in oproer, in ingespannen arbeid, in nachten zonder slaap, in vasten, in reinheid, in kennis, in geduld, in vriendelijkheid, in de Heilige Geest, in ongeveinsde liefde, in het woord van de waarheid, in de kracht van God, door de wapens van de gerechtigheid aan de rechter- en aan de linkerzijde; door eer en oneer, door kwaad gerucht en goed gerucht; als misleiders en toch waarachtigen; als onbekenden en toch bekenden; als stervenden, en zie, wij leven; als bestraft en toch niet gedood; als bedroefden, maar toch steeds blij; als armen, maar die toch velen rijk maken; als mensen die niets hebben en toch alles bezitten. Onze mond heeft zich vrijmoedig voor u geopend, Korinthiërs, ons hart staat wijd open. U neemt geen kleine plaats in ons hart in, maar zelf bent u enghartig. Zet dan ook van uw kant -ik spreek als tot mijn kinderen- uw hart wijd open.” 

Het hele gedeelte is woord voor woord het biddend lezen en overwegen waard. Laat in het bijzonder de onderstreepte woorden heel persoonlijk als tot jou gericht binnenkomen. Geloof ze en heb vrede met God.  

Tenslotte: ga met je vragen en innerlijke conflicten ook naar je predikant, ouderling of een ander kind van God. Daar vraag je immers zelf om aan het einde van je vraag. Doe dat dan ook!

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven