Toenemende somberheid

Hoe ga ik om met toenemende somberheid? Ik ben een vrouw van 35 jaar. In het verleden (dertien jaar geleden) heb ik een burn-out gehad met paniekaanvallen. Hiervan ben ik hersteld mede door het slikken van clomipramine en psychologische hulp. Ik ben opgekrabbeld met een paar flinke tegenslagen (vermoeidheid en paniekaanvallen) na de bevalling van mijn twee zoons. Na twee keer proberen af te bouwen met mijn medicijnen heb ik geaccepteerd dat ik er waarschijnlijk niet meer vanaf kom. En dat hoeft van mij ook niet meer, het is me veel waard normaal te functioneren.

Op dit moment heb ik een lange stabiele periode achter de rug, waarin zelfs weer ruimte komt om nieuwe dingen zoals evt. een studie. Nu heb ik gek genoeg last van labiel-zijn, erg geraakt zijn door dingen (bijv. verdriet van een ander) die ik normaal gesproken beter op afstand kan houden. En daarna kwam ook steeds meer de somberheid. En het gekke is: ik heb het gevoel dat ik somber MOET zijn over mijn leven, waarin ik doorgaans geloofszaken op afstand houd. Want misschien word ik wel bekeerd als ik door somberheid scherp zie dat ik God niet nodig heb en Hem dan ga zoeken. Maar aan de andere kant word ik wel een beetje wanhopig van somber te moeten zijn. In het verleden had ik dergelijke gedachten en gevoelens ook wel eens een periode en het resulteerde in een zwart gat en nergens meer vreugde aan te beleven, terwijl ik normaal geniet van de kleine dingen.

En boos worden op God, want het is zo'n onmogelijkheid te zijn zoals God het van ons vraagt. Ik weet niet hoe ik dit voor elkaar krijg. En als mijn sombere stemming weer wegebt (meestal ging dat vanzelf na een poosje) gaat mijn normale leven weer door en heb ik God weer niet nodig. Maar God vraagt mij toch niet in een zwart gat te leven? Ik heb een man en twee zoons waar ik zielsveel van hou. Ik wil er voor hen zijn en dat lukt zo niet. En ik ben bang dat mijn kwetsbaarheid van paniekaanvallen weer terug komen hierdoor. Normaal gesproken ben ik een opgewekt persoon. Het is net of dit niet meer ‘mag’.

Dit is typisch een vraag die het beste in een gesprek uitgediept kan worden en waarin je samen naar antwoorden zoekt. Waarmee ik wil zeggen dat langs deze weg hooguit een aanzet tot een antwoord gegeven kan worden.

Een belangrijk gegeven dat je aandraagt, is dat je hersteld bent van een eerdere periode van burn-out en angstklachten. Medicatie biedt ondersteuning en je hebt dat geaccepteerd. Dit geeft tot op zekere hoogte een bodem. Kennelijk worden de middelen gezegend en heb je veerkracht. Wees daar dankbaar voor!

Je zorgen beschrijf je als labiliteit en toenemende somberheid. Niet duidelijk wordt hoe ernstig deze klachten zijn. Mijn advies is om door een deskundig persoon te laten beoordelen hoe ernstig je deze klachten moet nemen. In het verlengde hiervan is mijn vraag wie jouw medicatie voorschrijft en of je met deze persoon al een afspraak hebt gemaakt om je huidige zorgen te bespreken. Als je dat nog niet gedaan hebt, raad ik je aan dat alsnog te doen. Ik ga er van uit dat deze persoon jou kent en in overleg met jou tot een passend advies kan komen.

Verder leg je in je vraag een ingewikkelde verbinding tussen je klachten, jouw manier van omgaan daarmee en de manier waarop je omgaat met geloofsvragen. Je schrijft dat je somber bent, dat je het gevoel hebt dat je dat "moet' zijn en geloofsvragen “doorgaans” op afstand houdt. Dat somber "moeten" zijn heeft, als ik je goed begrijp, als positieve kant dat je daardoor misschien eerder naar God vraagt en zo tot vrede komt met Hem. Tegelijk geef je de keerzijde daarvan weer: je leeft een vreugdeloos bestaan. Dat leidt dan weer tot boosheid op God, want voor jouw gevoel vraagt Gods iets onmogelijks van je. Daarbij komt ook je verantwoordelijkheidsgevoel als vrouw en moeder; je wil er op een gezonde manier zijn voor je gezin. Deze combinatie van feitelijke omstandigheden, redeneren en gevoelens, vormt met elkaar een stevige en onontwarbare knoop. Als ik verder lees in je vraag, wisselt deze knoop in strakheid. Soms is die heel los, op andere momenten kan die behoorlijk benauwend zijn.

Zoals al gezegd in de inleiding, kan ik deze knoop op afstand niet ontwarren. Laat ik wat losse eindjes benoemen, die wellicht een begin van een oplossing kunnen zijn. Met je gedachte dat je somber "moet" zijn om zo met ernst God te zoeken, sta je niet alleen. In onze (Nederlandse) reformatorische traditie vinden we deze koppeling vaker terug, zo blijkt uit onderzoek. Dit is een kwetsbaar punt. Het gaat immers om de combinatie van een geloofstraditie en diepgevoelde somberheid en nood. Respect en invoelingsvermogen zijn noodzakelijk om dit in een gesprek te onderzoeken. Voorop mag in ieder geval staan dat de Bijbel nergens dit verband tussen somberheid en God zoeken legt op de manier waarop jij (en niet weinig anderen) dat doen. Dan lijkt somberheid (of tegenspoed) een voorwaarde voor ons zoeken van God. Ik lees dat nergens in de Bijbel. Als het om ons gaat, maakt de Bijbel korte metten: er is niemand die God zoekt (o.a. Rom. 3). Ook vinden we nergens een noodzakelijk verband tussen geloof en somberheid in de Bijbel, integendeel. Blijdschap wordt door Paulus als tweede gave van de Heilige Geest genoemd (Gal. 5). Blijdschap is niet alleen een gave, maar ook een vrucht van geloof. We mogen er uit leven. Het is ook veel meer dan een emotie. Paulus spreekt van een blijdschap "in de Heere" (Fil. 4). Omdat deze blijdschap dieper gaat dan onze gevoelens kan die ook ervaren worden te midden van verdriet en tegenslag. Er kan midden in de nood van het leven een stille blijdschap in ons leven zijn. Een blijdschap die vrucht is van het geloof dat we door God gekend en gedragen worden, dat het bij Hem niet uit de hand loopt. Kortom, bestrijdt en verwerp de gedachte dat je somber "moet" zijn om bij God te kunnen komen. Somberheid en zeker als we die koesteren, geeft juist een groot gevaar van vertekening van de bijbelse boodschap.

Naast het raadplegen van een deskundige is daarom ook een pastoraal gesprek zeer aan te bevelen. Blijf niet in je eigen sombere gedachten ronddwalen, maar voedt je met bijbels gezond denken. Dat kan ook door goede boeken te lezen. Er is veel goede literatuur te vinden over geloof en depressie. Ik denk bijv. aan de boekjes van ds. Elshout (“Een helpende hand”).

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven