Vraag
Is ellende, verlossing en dankbaarheid een kwestie van opeenvolging in tijd, of hoef je het niet op 'volgorde' ervaren te worden om "zalig te leven en te sterven"?
Antwoord
Over ellende, verlossing en dankbaarheid, gaat het al direct aan het beging van zondag 1, van de Heidelbergse Catechismus. En bij het overdenken daarvan is het nodig te kijken hoe en waarom dit in een bepaald verband behandeld wordt. Het gaat daarbij om een heel belangrijke zaak: De enige troost in leven en sterven! Waarbij het er dan aan de ene kant over gaat HOE je aan die troost komt, en aan de andere kant om de vraag hoe je voortdurend UIT deze troost kunt léven en ook straks zalig sterven. Dat heeft dus alles te maken met de waarachtige bekering. Bekering in de zin van wedergeboorte, dat ten diepste betekent: inkeren tot jezelf, terugkeren tot God en je afkeren van de zonde.
Hoeveel stukken zijn nodig te WETEN; niet met je verstand, maar met je hart. Daarbij heb je het onderwijs van de Heilige Geest nodig. Want je kent wel allerlei ellendige toestanden in deze wereld en misschien ook wel in je eigen leven, maar hoe groot eigenlijk je zonde en ellende (in geestelijke zin) is, weet je van huisuit niet. Daarom ken je ook de behoefte en het verlangen niet om daarvan verlost te worden. Dat is net als bij iemand die zich niet ziek voelt, die gaat ook niet naar de dokter, want die heeft geen genezing nodig.
Maar wat je nu zelf niet doet, niet kunt en ten diepste ook niet wilt, leert de Heilige Geest. Leren hoe groot je zonde en ellende is, d.w.z. dat je doelmisser bent, leren ook dat je dat afkeren van God zelf nooit meer ongedaan kunt maken. Die je ook zover brengt dat er een verlangen komt náár en toevlucht nemen tót de van God gegeven Zaligmaker, Jezus Christus. Die met zijn zoen- en kruisverdienste de weg weer gebaand heeft naar het Vaderhart en het Vaderhuis. Ellende en verlossing. En waar je die verlossing in Hem leert kennen, daar zal dat ook je hart tot ware dankbaarheid stemmen en je dringen tot de lofprijzing van God. Dat is dan ook Gods doel met zijn schepsel. Dit volk heb Ik mij geformeerd, ze zullen mijn lof vertellen. De weg van de drie stukken loopt daarom uit op de verheerlijking van de drieënige God. Dit voorop en dan nu naar de vraag.
Als het gaat om de drie stukken, kun je dat theologisch op verschillende manieren benaderen. Er wordt in de theologie gesproken over HEILSORDE, over BELEVINGSORDE en CHRONOLOGISCHE ORDE. Maar elk spreken daarover staat wel in een bepaald kader. Zo gaat 't bijvoorbeeld bij de H.C. in de chronologische orde, over de wijze waarop het heil voor zondaren -waar het in vraag 1 over gaat- tot stand komt. M.a.w. hoe komt een zondaar aan de enige troost, hoe is die mogelijk geworden, hoe wordt daaruit geleefd en waar vindt dat zijn voltooiing. Daarin wordt dit alles van stap tot stap uitgelegd en daarbij is de H.C. didactisch -d.i. onderwijzend- van aard. Chronologisch maakt de gelovige ook groeistadia door vanuit de levendmaking, op weg naar de voltooiing van het vernieuwingsproces. Je leert alles wat tot je zaligheid dient niet in één keer.
Toch kun je die chronologische orde niet als strikte en naadloos aansluitende belevingsorde stellen, d.w.z. dat je in de beleving die groeistadia en alles wat daaraan verbonden is ook allemaal strikt in die orde en in die mate, ervaart. De zaken die daarin genoemd worden komen in de praktijk van het genadeleven wel aan de orde, maar die kunnen in de beleving qua diepte en hoogte, lengte en breedte, verschil vertonen met de in de H.C. genoemde chronologische orde. Het is daar dus geen blauwdruk van. Al is het zeker waar dat er geen behoefte áán, maar ook geen kennis ván de verlossing is, als je niet weet (bevindelijk weet, dus met je hart) dat je zondaar bent. En zo zal er ook geen ware dankbaarheid kunnen zijn als je geen kennis aan de verlossing hebt. Maar de mate waarin en de wijze waarop dat gekend wordt, daarin is God vrij.
En al zal ieder deze zaken in meer of mindere maten leren kennen, toch kan er in de beleving een groot verschil zijn. Neem b.v. een "krachtdadige" bekering als van Paulus (uit de godsdienst) of Manasse (uit de goddeloosheid) en daartegenover de "bijna geruisloze" bekering van Timotheus (van jongsaf) of Lydia (door de liefelijke nodiging van het evangelie), daar zit qua belevingswereld een heel groot verschil in. Toch gaat het bij allemaal om de rechtvaardiging van de goddeloze en is er kennis van ellende, verlossing en dankbaarheid.
De Heilsorde is legitiem, logisch en chronologisch. Die laat ons zien de wijze waarop God door de Heilige Geest, de door Christus verdiende weldaden aan een zondaar deelachtig maakt. Daarom komen in die heilsorde de verschillende onderwerpen, zoals roeping, geloof, rechtvaardiging enz. aan de orde. In de Heilsorde gaat het om de theologische samenhang van de weldaden die Christus verdiend heeft, de wijze waarop en de weg waarlangs God, door het werk van de Heilige Geest, die weldaden aan verloren zondaren wegschenkt. Daarin gaat het dus om de toepassing van het heil in je hart.
In de Belevingsorde gaat het over de persoonlijke beleving van het heil in je hart. In die beleving geeft God -niet omdat God daarvan afhankelijk is, maar Hij rekent er wel mee- ook factoren als je geaardheid, je karakter enz. een bepaalde plaats. In de weg der bekering past de Heilige Geest zich dus vaak in bepaalde mate aan bij je aardigheden en eigenaardigheden. Zoals in het natuurlijke leven sommige mensen alles van de zonzijde bekijken (hoewel ze ook hun dieptepunten hebben) en anderen altijd de schaduwzijden zien (ook al zijn er wel hoogtepunten), zo kom je dat in het leven der genade ook vaak tegen. Je hebt opgewekte christenen en je hebt somber gestemde christenen. Je hebt mensen die door God 'hard' worden aangepakt (denk aan Saulus van Tarsen of Manasse), je hebt ook mensen die langs een geleidelijke weg en 'lieflijk', of evangelisch tot de zaligheid geleid worden (denk maar aan Timotheus of Lydia). Of denk, wat verschillende karakters betreft en de omgang daarmee, maar aan de Heere Jezus in zijn omgang met bijvoorbeeld Johannes, Petrus en Thomas. Verschillende karakters en een verschillende behandeling. Het is eigenlijk net als in een gezin. Ook daar heeft ieder kind, met zijn aardigheden of eigenaardigheden, een aparte behandeling nodig. De één moet je met straffe hand en de ander met zachte hand leiden.
Uit bovenstaande mag blijken dat je de Heilsorde en de Chronologische behandeling daarvan niet in absolute zin kunt leggen over de Belevingsorde. Dat neemt echter niet weg dat alle drie stukken -en ook in die volgorde- gekend worden. Als je niet weet van ellende (hoe dan ook) hebt je geen verlossing nodig en zul je ook nooit tot de ware dankbaarheid komen.
Ellende, verlossing en dankbaarheid is eigenlijk net als een klaverblad met drie blaadjes aan één stengel. Dat heeft één wortel en één stam, wel onderscheiden, maar het is één geheel. Zie Psalm 130: Zo Gij de ongerechtigheid gadeslaat: ellende. Maar bij U is vergeving: verlossing. Opdat Gij gevreesd wordt: dankbaarheid. Of Romeinen 7: Ik ellendig mens: ellende. Wie zal mij verlossen: verlossing. Ik dank God, door Jezus Christus: dankbaarheid. En dan nog een laatste opmerking. Ik las eens bij Spurgeon: de diepste kennis van je ellende doe je op aan de voet van het kruis.
Dit artikel is beantwoord door
Ds. J. Kot
- Geboortedatum:14-01-1928
- Kerkelijke gezindte:Hersteld Hervormd
- Status:Inactief
