Regenboog teken van natuur- en genadeverbond

In de orthodox-gereformeerde theologie wordt gesteld dat de regenboog het teken is van het natuurverbond dat God met Noach opricht. Bij diverse schrijvers uit de puriteinse traditie (Bunyan in zijn 'Christenreis', Edwards in 'De geschiedenis van het Heil' en meer recent Andrew Murray in zijn boekje 'Jesus on every page') lees ik echter dat zij het betrekken op het genadeverbond.

Is er iemand die hier een nadere toelichting op kan geven? Vanwaar dit verschil? Waarop worden de verschillende zienswijzen gebaseerd? Hoe verhouden beide zienswijzen zich tot Jesaja 54:9? Is er literatuur beschikbaar die hier verder op in gaat?

Het verschil gaat terug op de visie op het verbond en is niet zozeer op verschillende exegese van de tekst van Genesis 9 gebaseerd. In grote lijnen is het volgende te zeggen.

Pas in de tijd van de Reformatie werd er grondig over het verbond nagedacht. Van de reformator Bullinger is bekend dat hij als eerste schreef over Gods verbond dat Hij met Adam sloot en daarna vernieuwde. Eerst met Noach na de zondvloed en daarna met Abraham (en Israël). Dat verbond werd bevestigd door het beloofde offer van Christus. Calvijn zei dat dit éénzelfde verbond was dat in de loop van de tijd alleen qua bediening/bedeling verschilde. Later kwamen er steeds meer onderscheidingen op, zoals tussen het natuurverbond en genadeverbond, het werkverbond (zalig worden door de wet) en genadeverbond (zalig worden door het geloof) alsook het genadeverbond in zijn uiterlijke bediening voor alle verbondskinderen en zijn innerlijke beleving/inwilliging, die alleen in de uitverkorenen zal plaatsvinden. Ook onderscheidde men tussen het genadeverbond en het verbond (of besluit) der verlossing. We gaan daar nu niet over uitweiden, maar het heeft wel tot kerkelijke verdeeldheid geleid.

Globaal was er in de gereformeerde theologie verschil tussen hen die Gods eeuwige verkiezing als de grond en het wezen van het genadeverbond zagen (dat inwendig moet worden beleefd) en theologen die a.h.w. van beneden af het verbond benaderden: door de uiterlijke verbondsbediening (sacramenten en Woord bediening) komen verbondskinderen tot geloof. In beide gevallen natuurlijk gewerkt door de Heilige Geest.

De puriteinen zagen merendeels het genadeverbond onder de beheersing van Gods eeuwige verkiezing. Dat betekende dat zij de uiterlijke verschijnselen ervan (Doop, Heilig Avondmaal) in wezen van minder waarde achtten dan de innerlijke beleving. Iemand als John Bunyan  heeft dan ook nauwelijks aandacht voor de sacramenten in zijn bekende Christenreis. 

Het is opmerkenswaard dat de regenboog als uitwendig teken in Jesaja 54:9 wordt aangehaald. Want in deze heilsprofetie wordt het volk Israël in de Babylonische ballingschap vertroost met dat oude uiterlijke teken van Gods verbondstrouw. Die boog was allereerst door God gegeven als een teken van Zijn natuurverbond (dat is dus een term uit de latere theologie). Maar in het instellen van dit teken zit al veel genade! Je zou kunnen zeggen: het natuurverbond staat in Jesaja 54 in dienst van het genadeverbond.
  
In Genesis 9: 9-17 spreekt de HEERE tot zeven maal toe over woord “verbond” (Hebreeuws: beriet), driemaal over “teken” (vers 12, 13,17) en driemaal over “boog”(vers 13, 14, 16). De symboliek mag duidelijk zijn: God vindt dit uiterlijke teken erg belangrijk. In die veelkleurige regenboog schittert Zijn heerlijkheid en Zijn genadige trouw aan Zijn schepping ondanks alle zonde van de mensheid. Zelfs de dieren mogen leven in Zijn zorg. Het is een teken in de wolken dat geen mens kan maken! Belangrijk is ook dat dit teken allereerst voor de HEERE Zelf is bedoeld. Hij zal er altijd naar kijken. Het frappante is dus dat Hij in Jesaja 54:9 met de verwijzing naar Zijn belofte aan Noach dat de wateren niet meer over de aarde zou laten komen laat zien dat Hij het teken van het natuurverbond ook laat gelden in Zijn genadeverbond met Israël.

Persoonlijk zou ik het verschil in visie op de regenboog dus maar niet te zwaar opvatten. Laten we Gods genade voor een zondige wereld maar zien schitteren als we de regenboog zien en Hem te voet vallen!     

PS: zie op internet bijvoorbeeld “gereformeerde verbondsvisie”of “verbond bij de puriteinen.” Literatuur uit de diverse kerkverbanden is ruim voorhanden.
    
Ds. H. D. Rietveld

Dit artikel is beantwoord door

Ds. H. D. Rietveld

• Geboortedatum:
  06-11-1947
• Kerkelijke gezindte:
  Christelijk Gereformeerd
• Woon/standplaats:
  Nijkerk
• Status:
  Actief

106 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven