Kerkelijke tuchtmaatregelen tegen doopleden

Zijn er kerkelijke tuchtmaatregelen te nemen tegen (eventueel minderjarige) doopleden?

De vraag die je stelt is voor mij moeilijk te beantwoorden. Ik wil ertoe een poging doen, maar meer dan een poging is het niet. Dit komt omdat de tucht niet in elk kerkverband op dezelfde wijze functioneert. En dat heeft te maken met het soort kerk dat we willen zijn.

Als we uitgaan van een volkskerk-gedachte - oals dat was in de oude Hervormde Kerk en  nog steeds het geval is in de PKN en in het Hersteld Verband (omdat dat officieel nog de kerkorde van 1951 heeft)- dan vindt de tucht in principe alleen plaats rond de sacramenten. Dat wil zeggen: bij doop en avondmaal (en in afgeleide zin bij het belijdenis doen. Tucht betekent het heilig houden van de sacramenten. Die mogen niet ontheiligd worden. De nauwe verbondenheid tussen tucht en sacramenten vinden we ook in de Heidelbergse Catechismus. Zondag 30 vraag 82 (over het Avondmaal) vormt de overgang naar Zondag 31 over de sleutels van het hemelrijk. De tucht functioneert nog steeds binnen de volkskerk-gedachte.

Wanneer wordt de tucht toegepast? Als iemand aan het avondmaal wil, en hij bepaalde zonden heeft. Meestal wordt zo iemand in een persoonlijk gesprek aangesproken op zijn verantwoordelijkheid en gevraagd zich van de Tafel van de Heere te onthouden. We noemen dit “stille tucht”. Die tucht wordt nogal eens gehanteerd (ik heb als predikant samen met de kerkenraad het enkele malen toegepast). Van zo’n tucht hoor je meestal niet, maar hij is er wel.

Hetzelfde geldt bij de doop. Wie wil dopen, maar bijvoorbeeld niet of nauwelijks in de kerk komt, zal te horen krijgen dat op deze manier de doop niet bediend kan worden. Bij belijdenisdoen wordt officieel gevraagd of mensen iets tegen leer of leven van de betrokkenen hebben. Als dat zo is, kunnen ze het melden, schriftelijk, gemotiveerd en ondertekend. Wie dus toegang vraagt tot één van de sacramenten, krijgt te maken met de mogelijkheid tot tucht. Dit geldt uiteraard ook voor het bekleden van een ambt. Ook dan kunnen mensen bezwaar maken tegen leer of leven van de betrokkene.

In een volkskerk worden echter géén officiële tuchtmaatregelen genomen als bijvoorbeeld iemand met een zondige levenswandel elke zondag in de kerk zit. Dan is de tucht van de verkondiging van het Woord voldoende (Zondag 31, vraag 84). Slechts wanneer deze persoon aan het avondmaal zou gaan, een ambt zou willen bekleden of gedoopt zou willen worden of een kind ten doop zou willen houden, wordt hij geconfronteerd met de tucht in de vorm van uitsluiting.

Afsnijding van de niet avondmaalvierende gemeente vindt in een volkskerk niet of nauwelijks plaats. Vanwege het volkskerkkarakter kennen zulke kerken naast belijdende en doopleden ook geboorteleden. Mensen die niet zelf gedoopt zijn, maar die geboren zijn uit gedoopte ouders. Zelfs die horen tot de gemeente en worden bezocht door de ouderlingen! In de hoop dat ze weer tot nauwe gemeenschap met de kerk komen.

Terugkomend op je vraag: in een volkskerk is géén tucht tegen minderjarigen -tenzij in de prediking- omdat minderjarigen geen belijdende leden zijn en niet aan het avondmaal deelnemen!

In afgescheiden kerk liggen de zaken anders. Daar gaat men veeleer uit van het keuzemodel. Je kiest ervoor om bij een gemeente te horen en dat brengt ook verplichtingen mee. Ook al ben je in zo’n kerk geboren, word je toch geacht ervoor gekozen te hebben. Je lidmaatschap verplicht je tot kerkgang. Als de kerkgang minder wordt, kun je dan ook een ouderling op bezoek krijgen, die je vraagt of je nog lid wil blijven! Tucht gaat in een afgescheiden gemeente dan ook niet alleen tegen de gemeente-rond-het-sacrament, maar over alle gemeenteleden. Dus ook over hen die zelfs nog geen belijdenis hebben afgelegd. Dat betekent dat ook minderjarigen met de tucht in aanraking zouden kunnen komen. Of dit laatste echter gebeurt, weet ik niet. Over het algemeen zal men natuurlijk ook in afgescheiden kringen terughoudend zijn met tucht. Zeker als het gaat om minderjarigen.

Wel moeten zowel in de volkskerk-gerichte en in afgescheiden gemeentes stelletjes die moeten trouwen op gesprek bij een dominee of kerkenraad komen met de bedoeling dat er schuldbelijdenis plaatsvindt. Omdat zulke stelletjes een publieke dienst van de kerk vragen en de zegen van God begeren, is schuldbelijdenis dan noodzakelijk. Soms zijn zulke jongelui nog niet volwassen. Dan zou je hier van een zekere mate van tucht over minderjarigen kunnen spreken. Verder ken ik geen gevallen van tucht over minderjarigen.

Ik hoop hierbij je vraag naar tevredenheid te hebben beantwoord.

Ds. A. J. van den Herik

Dit artikel is beantwoord door

Ds. A.J. van den Herik

• Geboortedatum:
  20-01-1966
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Moerkapelle
• Status:
  Inactief

13 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven