Jezus Christus, Die geleden heeft onder Pontius Pilatus

Mijn vraag betreft een zinsnede uit de Apostolische Geloofsbelijdenis. Na wat onderzoek en navraag kon ik niet op een helder antwoord komen en omdat ik geen Latijn beheers kan ik geen brontaalcheck doen. Kan een deskundige zijn/haar licht hierover laten schijnen?

In de Apostolische Geloofsbelijdenis staat dat de Heere Jezus “geleden heeft onder Pontius Pilatus, [komma!] is gekruisigd...”, enzovoorts. In de Heidelberger Catechismus (bijvoorbeeld vraag 38) wordt dezelfde formulering gebruikt, evenals mijn Nederlandse vertaling van de Catechismus van Geneve uit 1545. Helder, zou je zeggen. Alleen de vraag is of de komma in de Nederlandse vertaling correct staat. Ik bedoel zo: “Die geleden heeft, [komma!] onder Pontius Pilatus is gekruisigd,...” Deze tweede formulering is in lijn met de Geloofsbelijdenis van Nicea en een citaat uit de vroege doopformule van de Canones Hippolyti (naar de Nederlandse vertaling van prof. M. A. van Willigen in “Christus volgen”, hoofdstuk 2). De vraag is mijns inziens geen verschil tussen waar/onwaar, maar wel welke accentuering het meest recht doet aan de Bijbelse geschiedenis.

Beste vriend of vriendin,

Voor je vraag te beantwoorden schrijf ik eerst maar de desbetreffende zinnen uit. Dan is het voor degene die meeleest wat duidelijker te volgen.

In de 12 artikelen staat: “Die geleden heeft onder Pontius Pilatus, is gekruisigd, gestorven en begraven.” De geloofsbelijdenis van Nicea heeft: “Ook voor ons gekruisigd is onder Pontius Pilatus, geleden heeft en begraven is…” 

Om te beginnen: in de eerste uitgaven van de beide belijdenissen, die uiteraard in het Latijn geschreven werden, werden geen komma’s gebruikt. Het gebruik van komma’s is pas van later datum. Taalkundig, óók vanuit de Latijnse versie, zijn beide lezingen mogelijk: “die onder Pontius Pilatus geleden heeft” óf: “die onder Pontius Pilatus gekruisigd is.” Je zou denken: dan is het een kwestie van kiezen. Over de vraag welke keuze de juiste is, lopen de meningen uiteen.

In de loop van de eeuwen -én ook wereldwijd- is altijd gekozen voor de eerste mogelijkheid. Dat weten we uit de tekst van een preek uit de tijd van de eerste christenen, waarin gesproken wordt over het lijden van Christus onder Pontius Pilatus. Die opvatting vinden we ook terug in de Catechismus en ook in de Catechismus van Genève.
 
In overeenstemming hiermee vind je deze opvatting ook terug in de Psalmboeken of in orden van dienst. Zelf heb ik in de kerkdiensten die ik leidde, ook altijd gelezen: die geleden heeft onder Pontius Pilatus, is gekruisigd, gestorven en begraven.
 
Hiermee hangt samen de vraag wat we onder de woorden “die geleden heeft” verstaan. De klassieke opvatting ziet in het bijzonder op wat de Heere Jezus meemaakte rond Zijn gevangenneming, berechting, kruisiging en sterven. Dit zijn gebeurtenissen, die nauw samenhangen met het optreden van Pilatus. Vandaar: “…die geleden heeft onder Pontius Pilatus.” Deze opvatting wordt dus breed gedragen.

Een enkele theoloog kiest dan ook voor de tweede mogelijkheid: “die onder Pontius Pilatus gekruisigd is.” Men stelt dan: Christus heeft in heel Zijn bestaan op aarde geleden, niet alleen in de laatste dagen van Zijn leven. En de kruisiging vond plaats onder het regime van Pilatus. Dan wordt dus gekozen voor: “die onder Pontius Pilatus gekruisigd is.”

Eigenlijk kunnen we zeggen: voor beide mogelijkheden zijn goede argumenten aan te voeren. Maar omdat de eerste mogelijkheid in de kerkhistorie en de wereldwijde kerk breed gedragen wordt, wordt deze vrijwel altijd aangehouden.

Maar nu kan de vraag in je opkomen: heeft dit gevolgen voor de belijden? Staat één van de keuzes op gespannen voet met de boodschap van de Bijbel? Naar mijn overtuiging niet. Beide mogelijkheden noemen immers het lijden van de Heere Jezus als het fundament voor onze zaligheid. Het is goed je te verdiepen in de teksten van de kerk der eeuwen, maar het mag ter geruststelling gezegd worden: dit verschil in interpretatie leidt ons geenszins op een dwaalspoor.

Bij dit alles bedenken we dat het gaat om de vraag of wij de Heere Jezus kennen als de lijdende Borg en de triomferende Levensvorst. En daarvan legt het Apostolicum, samen met de geloofsbelijdenis van Nicea een heerlijk getuigenis af. Daarbij bedenken we dat men die naam Pontius Pilatus -de naam die je doet huiveren- bewust in de belijdenis van het gelóóf een plaats gaf om aan te geven dat geen helse macht tegen Koning Jezus is opgewassen!

Ds. W. Arkeraats

Dit artikel is beantwoord door

Ds. W. Arkeraats

• Geboortedatum:
  09-08-1946
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Hardinxveld Giessendam
• Status:
  Actief

132 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven