Geen verbond met Adam

Aan dr. M. J. Paul. U sprak in uw lezing over beloften in het Oude Testament dat er bij Adam niet over een verbond gesproken kan worden en dat het woord verbond niet genoemd wordt. Ook in Hosea 6:7 niet. Bent u het wel op bijbelse gronden eens met de stelling dat de HEERE toch een bindende afspraak had gemaakt met de mens -met als hoofd Adam- maar ook voor al zijn nakomelingen?

Eeuwig leven bij het houden van het proefgebod en eeuwige dood bij het overtreden en dat God dat uit liefde tot de mens deed? Niet als een val, ook al heeft Hij wel de val toegelaten om daardoor Zijn deugden te verheerlijken. Het is wel ingewikkeld, want als je de dogmatiek leest van ds. Kersten spreekt hij juist stellig over een verbond en over Adam in Hosea 6. Daar is mijn geloofsleer ook op gegrond.

Beste vraagsteller,

Misschien bedoel je een lezing die ik in 2017 in Gouda gehouden heb? Die lezing is gepubliceerd in A. Versluis, M. J. Paul en P. de Vries, “De actualiteit van het Oude Testament: geweld, offers en beloften”. Uitgegeven bij De Banier in Apeldoorn. In de schriftelijke weergave staat een uitvoeriger toelichting dan tijdens de mondelinge voordracht mogelijk was.

In kerkelijk verband is het gebruikelijk te spreken over twee of drie verbonden die te maken hebben met het eeuwige heil van mensen. In de eerste helft van de twintigste eeuw zijn hierover allerlei discussies gevoerd, die doorwerken in de verschillende kerkverbanden. Het betreft: het werkverbond (Adam en Eva in het paradijs), het verbond der verlossing (Gods raad, de raad des vredes) en het genadeverbond (openbaring in de tijd).

Ik erken het goed recht van de dogmatiek om een eigen terminologie te ontwikkelen, maar het valt mij wel op dat er een grote afstand is gekomen tot het Bijbelse taalgebruik. Mede daarom is er veel verwarring ontstaan, want in de Bijbel wordt het begrip “verbond” niet gebruikt als een overkoepelende term om alle verhoudingen tussen God en mens onder te brengen.

Het is niet geheel zeker of er een verbond met Adam is geweest. Zeker, er was een bindende afspraak met het verbod van een bepaalde boom te eten. Toch gebruikt Genesis hiervoor niet het woord verbond. Er is wel een latere tekst, in Hosea 6, waar staat: “Zij hebben echter als Adam het verbond overtreden” (vs. 7). Is dat de ontbrekende vermelding? Sommige uitleggers betwijfelen echter de vertaling “Adam” en menen dat iets anders bedoeld is (bijv. de mens, zie de Septuaginta, of de stad Adam, zie NBV). De laatste vertaling, die doelt op de stad Adam in Jozua 3:16, lijkt mij niet zo waarschijnlijk; in ieder geval is over een verbondsbreuk daar niets bekend. De vertaling “mens” blijft echter mogelijk. Zo vat de King James Version de tekst op: “But they like men have transgressed the covenant.” De kanttekeningen van de Statenvertaling laten die mogelijkheid ook open: “Volgende de voetstappen van hun eersten voorvader, die, hoewel overvloediglijk van Mij begiftigd en gezegend zijnde, nochtans Mijn gebod overtrad en van Mij afviel. Vgl. Job 31:33. Jes. 43:27, met de aanttekeningen. Anders: als mensen, dat is, als lichtvaardige lieden plegen te doen. Of: als eens mensen, te weten verbond, dat is, alsof zij met een gering mens en niet met Mij, den almachtigen en rechtvaardigen God, te doen hadden.”

Kortom: het is zeker mogelijk dat Hosea doelt op de val van Adam in het paradijs, maar het blijft onzeker. Het verband in Hosea 6 geeft geen duidelijkheid.

Wie de verbonden in de Bijbel nagaat (o.a. met Noach, Abram, Israël, David ) merkt dat de verbonden een plechtige verzekering aangeven van soms al eerder gedane beloften. Vanuit de Bijbelteksten is het moeilijk vol te houden dat God alleen maar via verbonden communiceert met mensen. De verbonden zijn een intense vorm van communicatie, bedoeld om de waarachtigheid van de toezeggingen te onderstrepen. Net als een eed een bevestiging is van een gegeven woord. Dat zou ons in de dogmatiek voorzichtig moeten maken om al te zeer de nadruk te leggen op verbonden.

Terug naar de vraag. Inderdaad was er een bindende afspraak met de mens, met Adam en zijn nakomelingen. Dat blijkt duidelijk uit de eerste hoofdstukken van het boek Genesis. Bovendien hebben wij het getuigenis van de apostel Paulus in Romeinen 5. In die hoofdstukken ontbreekt echter het woord verbond. Wie uitgaat van Gods bindende spreken met mensen, zowel in beloften als in bedreigingen, heeft hier het begrip verbond ook niet nodig. Wat mij betreft blijven we in de dogmatiek zo dicht mogelijk bij het Bijbelse taalgebruik.

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven