Erg afhankelijk van moeder

Ik, getrouwde vrouw met een gezin, ben emotioneel erg afhankelijk van mijn moeder. Ik ben ontzettend gevoelig voor haar doen en laten, haar opmerkingen, haar goed- of afkeuring. Als zij zich niet goed voelt, kan ik daar niet mee om gaan. Als het niet goed met haar gaat (en dat is best vaak) heeft dat grote weerslag op mij. Nu is mijn verhouding met haar helemaal niet super, wat oppervlakkig. Maar hoe kom ik hier vanaf? Ik worstel hier al jaren mee.

Je benoemt een lastig en ingewikkeld probleem. Omdat je vraag (begrijpelijk) algemeen gesteld is, zal ik ook in algemene zin op het probleem in gaan. Het is aan jou om te bezien wat er wel of niet op jouw situatie van toepassing is.

In de kern van de zaak gaat het hierbij om de ontwikkeling van je identiteit als christenvrouw, -moeder en -dochter. Van een gezonde identiteitsontwikkeling is dan sprake als:

-we weten dat we het eigendom van Christus zijn,
-weet hebben van onze sterke en zwakke eigenschappen,
-weten wat onze verlangens zijn en wat we juist niet willen,
-in staat zijn daarover eerlijk en duidelijk te communiceren (duidelijk maken wat je wel en niet kan, mag en wil),
-in staat zijn daarmee dienstbaar te zijn in de relaties die je gegeven zijn.

Dat is nogal wat en het vraagt de nodige tijd en een blijvende inspanning om dat te leren. Eigenlijk is het een blijvend proces, waar we nooit in uitgeleerd raken.

De eerste vraag is in hoeverre je een antwoord kan geven op de elementen die ik hiervoor noemde. Het loont de moeite om daar goed over na te denken en daar bijvoorbeeld samen met je man of verstandige vriendinnen heel eerlijk over te praten.

De tweede vraag is of je een beetje een idee hebt hoe die emotionele beïnvloedbaarheid t.o.v. je moeder is ontstaan en waar dat mee te maken heeft. Vaak is dat niet gemakkelijk te beoordelen, omdat het vaak zo is dat je daarmee onbewust 'vergroeid' raakt tijdens de opvoeding. Vaak worden mensen pas na hun huwelijk of zelfstandig gaan wonen zich bewust van wat er speelt. Opnieuw is het daarom van belang om daar eerlijk met anderen over te praten. Heb je mogelijk broers of zussen, die je hierbij kunnen helpen? Als het mogelijk is om inzicht te krijgen in omstandigheden, kan dat helpen om daar beter mee om te gaan.

Belangrijker is wellicht om met dit probleem niet om te gaan vanuit de reactie, maar vanuit het positieve. Je komt er niet goed vanaf door je tegen die nare beïnvloeding te verzetten, afstand te nemen van je moeder of zelfs boos te worden en je leven onafhankelijk van haar in te richten. Dat is ook niet bijbels. In plaats daarvan is het beter om te beginnen met je persoonlijke invulling van de kenmerken die ik in het begin van dit antwoord noemde. Wie ben je en wie wil je zijn als christenvrouw, -moeder en ook -dochter?

In deze vraag is de volgorde belangrijk. Voorop staat wie Christus is voor jou en wie jij bent voor Hem. Pas in de verbinding met Hem leren we wie we echt zijn en krijgen we door Zijn Geest leiding in hulp om echt mens te zijn voor anderen. Hoewel het al oud is, kan ik je het boek "Worden als een man. Over de geestelijke volwassenheid" van ds. J. Overduin hartelijk aanbevelen. Ik denk dat het tweede hands nog wel te krijgen is. Vanuit de Bijbel geeft hij veel waardevolle adviezen.

Op de tweede plaats komen je rollen als vrouw en moeder. Is je duidelijk wie je voor hen mag, wilt en kunt zijn? Is je duidelijk wat zij van jou verwachten? Spreken jullie daar open en eerlijk over met elkaar? Houd je rekening met ieders wensen en grenzen? Hierbij is uiteraard het voortgaande open gesprek met je man en kinderen steeds onmisbaar!

Op de derde plaats komt je relatie tot je ouders. Het vijfde gebod blijft ook na het huwelijk van belang. Maar het komt wel in een ander licht te staan, met name als het gaat om gehoorzaamheid. Je bent nu zelf verantwoordelijk voor je keuzes en hebt die in volwassenheid te maken. Het is dus geen goed teken als je in je huwelijk nog steeds gevoelsmatig sterk beïnvloedbaar bent door je moeder.

Tot zover het algemene kader om de dingen in perspectief te zetten. Dan nog wat praktische suggesties, waar je mogelijk wat aan hebt.

1. Probeer je gevoelens te onderkennen, maar richt je vooral op je gedrag. Gevoelens zijn belangrijk, maar ze mogen ons niet regeren. Belangrijker is hoe we ons gedragen. Ons gedrag is vervolgens veel meer bepalend voor ons gevoel. Ook al hebben we bijv. geen zin in ons werk, maar we gaan toch zorgvuldig aan het werk, dan ontstaat vaak vanzelf het gevoel dat we het naar ons zin hebben met dat werk. Dat betekent voor jou dat je zeker naar je gevoelens moet luisteren, omdat ze je vertellen wat er met je gebeurt. Maar verzet tegen gevoelens werkt niet. Daar hebben we weinig controle over. Wat wel werkt is passend gedrag tegenover de mensen met wie je omgaat, onder wie je moeder. Over ons gedrag hebben we relatief meer controle. Zie bijv. Gen. 4:6 en 7. Kaïn wordt aangesproken door God omdat hij boos is. Hij wijst hem er op dat het hem welgaat die goed doet.

2. Vertaal de bezinning op de dingen die ik hiervoor heb genoemd en waarover je met man, vriendinnen of families preekt, in concrete plannen om anders met je moeder om te gaan. Uitgangspunten die ik noemde zijn: duidelijk zijn op een liefdevolle manier over wat je wilt en niet wilt, wat je wensen en je grenzen zijn, recht doen aan de rangorde van je verantwoordelijkheden als mens voor God, vrouw van je man, moeder van je kinderen en dan als dochter. En daarnaast uiteraard nog andere relaties en verplichtingen die je wellicht hebt in kerk en samenleving. Belangrijk is wel heel concreet te worden in je plannen. Wat ga je wanneer precies anders doen? Wat/wie heb je daarbij nodig? Wat wil je er mee bereiken?

3. Bedenk daarbij dat het belangrijkste van een plan is dat je er door in beweging komt. Je hebt een doel waar je naartoe wil. Je komt los van negatieve emoties en er ontstaat perspectief. Vervolgens gaat het in het echte leven altijd anders. Laat je daardoor niet ontmoedigen, maar ga er juist van leren. Doe dat door met je man of vriendinnen te bespreken wat wel en wat minder goed ging, zodat je het een volgende keer anders kunt doen. Zo leer je stapje voor stapje. Blijf dat doen. Stop niet meteen als het tegenvalt en ook niet als je snel resultaat ziet. Blijf leren!

4. Het meest directe resultaat wordt mogelijk als je rechtstreeks met je moeder in gesprek gaat over de dingen waar je het moeilijk mee hebt.
Probeer in je plannen daar, hoe klein misschien ook om mee te beginnen, toch meteen werk van te maken. Besteed daarom met hulp van anderen aandacht aan onderzoek naar de ontwikkeling van de relatie tussen jou en je moeder. In je vraag leg je nadruk op het feit dat je vooral sterk reageert op de moeiten/negatieve gevoelens van je moeder. Omdat dit allemaal zo gevoelig ligt, is het niet gemakkelijk om hier eens goed naar te kijken. Toch is het nodig.

Is er misschien sprake van wat met een moeilijk woord "parentificatie" wordt genoemd? Dat wil zeggen dat een ouder (onbewust en zonder het te benoemen) op een manipulerende manier haar kind claimt om voor zich te zorgen. Het kind moet als het ware ouder zijn voor de vader of moeder. Dat is een ongezonde situatie en tegelijk heel moeilijk om te onderkennen en te doorbreken. Een kind is niet in staat om dit allemaal te doorzien. Daar is het te jong en te afhankelijk voor. Als dit een patroon wordt, ontstaat er ongezonde scheefgroei. De eisen van de ouders staan centraal en de eigen behoeften van het kind krijgen te weinig erkenning en ruimte om tot een zelfstandige persoonlijkheid op te groeien. Het wordt geregeerd door de (onbewuste) eisen van de ouders.

Als volwassene heeft het kind dat in zulke omstandigheden opgroeide daar niet zelden last van. Vaak zie je onzekerheid, een sterke behoefte aan aandacht én tegelijk vaak grote moeite om ongecompliceerd dankbaar te zijn voor aandacht die men krijgt, sterke gevoelens van tekort schieten en schuld, het niet kunnen uiten van eigen wensen en behoeften, angst voor conflicten, enz. De gevolgen zijn uiteraard niet bij iedereen gelijk of even sterk. Het kan moeilijk en pijnlijk zijn hier doorheen te 'kruipen', maar als het je lukt om hier wat meer zicht op te krijgen, kan dat veel betekenen om je relatie met je moeder op een meer passende wijze inhoud te geven. Het kan bijv. duidelijk worden wat te maken heeft met je moeder en wat te maken heeft met jezelf. Hoe communiceert je moeder met jou over haar zorgen en moeiten? Wat is de boodschap of de vraag of mischien wel de opdracht die ze bij je neerlegt? En wat doe jij zelf? Voel je je verongelijkt, onder druk gezet, boos, schuldig? Of ben je in staat om te komen tot een echt gesprek met je moeder, waarbij je begrip toont zonder haar problemen te maken tot die van jou? En waarbij je haar aanspreekt op wat zij zelf kan en ook behoort te doen om met haar problemen om te gaan?

5. Breng de zaken heel concreet in het gebed. Leg de moeiten aan God voor, belijdt ook eigen zonden, bidt voor je naasten en heel concreet ook voor je moeder. Daarmee worden we ons meer bewust van wie wij zijn voor God en de naaste en wil God ons de weg wijzen.

Ik wens je veel wijsheid, volharding en liefde in dit proces. Het is niet eenvoudig, maar wel zeer de moeite waard!

Dr. J. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

dr. J. van der Wal

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven