Uitverkiezing en de Rooms Katholieke Kerk

(Hoe) functioneert de leer van de uitverkiezing binnen de Rooms Katholieke Kerk?

Ik zal maar met de deur in huis vallen. Ik ben niet thuis in deze materie en ben daarom op zoek gegaan om zodoende proberen een antwoord te kunnen geven op deze vraag. Een woord van dank gaat uit naar van dr. J. J. van Peperstraten die mij op weg heeft geholpen. 

De beste hedendaagse blik op de theologie van de rechtvaardiging is te vinden in de gemeenschappelijke verklaring over de rechtvaardigingsleer tussen de RKK en de Lutherse wereldgemeenschap uit, ik meen, 1999

— JJ v. Peperstraten (@jjvpeperstraten) August 8, 2019

Te vinden op https://t.co/Ol8r3JEbyF

— JJ v. Peperstraten (@jjvpeperstraten) August 8, 2019

Het is goed om op te merken dat er een onderscheid is tussen de uitverkiezing en wat wel de “dubbele uitverkiezing” genoemd wordt. Bij dat laatste ligt de volle nadruk op de soevereine keuze van God bij wie wel en wie niet gered worden. Daarbij zou je dus kunnen zeggen dat het verloren gaan een gevolg is van Gods actie. Dat laatste wordt door de Rooms Katholieke Kerk (RKK) afgewezen. Dit gebeurde al vrij vroeg op onder andere het derde Concilie van Arles (452), het concilie van Quierzy (853) en het concilie van Valence (592) om er maar een paar te noemen.
 
Het concilie van Trente heeft in haar zesde zitting zich uitgesproken over de rechtvaardiging van de zondaar. Je leest daarover in Canon 17 (DS 827 / DH 1567): “Als iemand zegt: ‘de genade van de rechtvaardiging valt alleen ten deel aan de tot leven voorbestemden, alle anderen echter die geroepen zijn, maar de genade niet ontvangen, omdat zij door de goddelijke macht voorbestemd zijn tot het kwade’, hij zij verdoemd.” Dit zie je terug in de Katholieke Catechismus, 1037: “Niemand wordt door God voorbestemd om naar de hel te gaan: daarvoor is het noodzakelijk zich vrijwillig van God af te keren (een doodzonde) en daarin tot het einde toe te volharden. In de liturgie van de Eucharistie en de dagelijkse gebeden van haar gelovigen smeekt de Kerk de barmhartigheid van God af, die wil ‘dat allen tot inkeer komen en niemand verloren gaat’ (2 Petr. 3:9)." 
 
Maar hoe dan? In de Katholieke Catechismus, 600, lezen we het volgende: “Voor God is elk moment van de tijd actueel aanwezig. Hij stelt derhalve zijn eeuwig raadsbesluit van ‘voorbeschikking’ vast en sluit daarbij het vrije antwoord van iedere mens op zijn genade in: ‘Inderdaad, zij hebben in deze stad samengespannen tegen uw heilige dienaar Jezus, die Gij gezalfd hebt: zowel Herodes als Pontius Pilatus, tezamen met de heidenen en de stammen van Israël, om alles te doen wat uw hand en raadsbesluit tevoren bepaald had dat geschieden moest’ (Hand. 4:27-28). God heeft de handelingen die uit hun verblinding voortkwamen, toegelaten om zijn heilsplan te verwezenlijken.”
 
We kunnen hieruit opmaken dat gesteld wordt dat de mens de vrije wil heeft om te kiezen en dat de weg tot zonde wel open is, maar niet door God op die manier voorbestemd. Maar dit zorgt dan wel een groot spanningsveld. Hoe kan God tegelijkertijd vanaf het begin van de wereld als soeverein God een plan hebben en tegelijkertijd de mens de vrije wil geven om het heil aan te nemen of af te wijzen? 

Een uitweg ziet men binnen de RKK in het gegeven dat God buiten de tijd staat. Hij kan dus voor de grondlegging van de wereld al ‘zien’ wie uit vrije wil in Hem gelooft en dat meenemen in Zijn plan. De mens krijgt van God ‘voldoende’ genade om zich tot God te keren en in Hem te geloven. Iedereen kan geloven, maar zij die dit niet doen hebben daar uit vrije wil zelf voor gekozen en gaan daardoor verloren. 

Waar je de ‘oorzaak’ van de uitverkiezing, in de ogen van de RKK, moet zoeken is uitdagend, voor zover ik het kan overzien. Er is een bepaalde aarzeling om het alleen bij God of alleen bij de mens te zoeken. Omdat beide opvattingen volgens hen leiden tot extreme beelden die de werkelijkheid geen recht doen. Maar waar dan wel? Er is een verband tussen de uitverkiezing van de heiligen en de goede werken die de heiligen doen uit vrije wil. Tegelijkertijd kan dat niet buiten God om. Hoe dit verder precies word ingevuld laat ik voor nu rusten. Ik heb geprobeerd om in mijn eigen woorden een antwoord te geven op jouw vraag voor zover ik dat kan. Ik hoop dat het gegeven antwoord jou verder helpt. 

Met vriendelijke groet,
Ds. D. van der Wal

Dit artikel is beantwoord door

Ds. D. van der Wal

• Geboortedatum:
  06-05-1987
• Kerkelijke gezindte:
  Christelijk Gereformeerd
• Woon/standplaats:
  Aalten
• Status:
  Actief

40 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven