Aangenaam verrast was hij toen ons panellid Jan van den Brink door een woordvoerder van de stichting ArkMission werd gebeld en te horen kreeg dat zijn hertaalde versie van het aloude Kerstlied “Nu zijt wellekome” had gewonnen. Enkele weken geleden stond in het RD een aankondiging van deze prijsvraag. Jan stuurde vervolgens zijn bijdrage in, samen met ruim zeventig anderen. Zijn versie werd uiteindelijk gekozen. De tekst is op muziek gezet door Gilbert Thera en ingezongen door Sharon Kips.
Jezus is geboren, Christus onze Heer!
Een ieder moet het horen, steeds, keer op keer!
Zoon van God op aarde komt als kwetsbaar kind, zo teer.
Hij maakt zondaars zalig en brengt de vrede weer:
Ere zij God!
Herders in de velden worden fel verlicht.
De engelen, zij zingen een nieuw gedicht.
“Ga, zie daar Uw Heiland, Hij is in een doek gehuld
liggend in de kribbe,” Daar wordt Gods Woord vervuld:
Ere zij God!
Wijzen uit het oosten, door de ster geleid,
zij vinden Hem, hun Koning, juist op Gods tijd,
brengen Hem geschenken, heerlijk reukwerk en ook goud
om dit Kind te eren, Die komt tot ons behoud:
Ere zij God!
Eer aan God de Vader, eer aan God de Zoon,
de Geest van God drie-enig krijgt eerbetoon.
God, Die trouw houdt toen en nu en tot in eeuwigheid,
Hij is hoog verheven, Hij komt in heerlijkheid:
Ere zij God!
Hieronder de originele tekst, met de verklaring van Jan van den Brink hoe en waarom hij tot de nieuwe tekstkeuze is gekomen.
Nu zijt wellekome Jesu, lieve Heer,
Gij komt van alzo hoge, van alzo veer.
Nu zijt wellekome van de hoge hemel neer,
hier al op dit aardrijk zijt Gij gezien nooit meer.
Kyrieleis.
Herders op den velde hoorden een nieuw lied,
dat Jezus was geboren, zij wisten 't niet.
Gaat aan gene straten en gij zult Hem vinden klaar,
Beth'lem is de stede, daar is 't geschied voorwaar.
Kyrieleis.
Wijzen uit het Oosten uit zo verren land,
zij zochten onze Here met offerand.
Ze offerden ootmoediglijk mirr', wierook ende goud,
te eren van dat kinde, dat alle ding behoudt.
Kyrieleis.
Uitgangspunt is de bovenstaande protestantse versie van het lied (dus zonder het tweede couplet uit de Rooms Katholieke traditie waarin de maagd Maria wordt bezongen). Aanleiding is de prijsvraag van Ark Mission om de wel erg verouderde tekst van dit klassieke kerstlied te vernieuwen, om zo dit lied opnieuw betekenis te laten krijgen voor mensen die het zingen of horen.
Doel van de dichter was daarom ook om verouderde uitdrukkingen te vervangen en ook de veel in middelnederlandse gedichten voorkomende techniek om lettergrepen weg te laten (of toe te voegen) om aan een strak metrum te kunnen voldoen (elisie, zoals in Beth’lem – of paragoge zoals in kind(e)) te vermijden. Naar huidige inzichten in de dichtkunst leidt (veelvuldig) gebruik van elisie/paragoge tot gekunstelde gedichten.
Een algemeen bezwaar tegen dit kerstlied is wel eens geuit dat de openingszin in het eerste couplet niet past bij het kerstverhaal: Jezus was helemaal niet welkom op de aarde, niet in Bethlehem (er was geen plaats in de herberg) en niet bij zijn volk (hij is gekomen tot het Zijne en de Zijnen hebben hem niet aangenomen). Bij wijziging van de openingswoorden krijgt het lied al meteen een andere wending en daarom is in het eerste couplet vrijwel niets van het oorspronkelijke lied terug te vinden. Omdat deze herdichting evangelisatorisch gemotiveerd is vinden we in dit eerste couplet de zin: Een ieder moet het horen, steeds, keer op keer!
In het tweede en derde couplet is bij de openingswoorden aansluiting gezocht bij de woordkeus van het oorspronkelijke lied, maar verder heeft de dichter ook hier andere accenten gelegd om de verouderde taal te kunnen vervangen.
Een belangrijk punt van aandacht is ook de vertaling van het refrein: Kyriëleis, meestal vertaald met: Heere, ontferm U /erbarm U.
In de Waarheidsvriend van 19 december 1991 citeert ds C.A. Tukker: “In Eredienstvaardig 7-4 (sept. 1991) schrijft Arie Eikelboom over een Kerstlied van Maarten Luther: Voor een goed begrip is het noodzakelijk te bedenken, dat het zeggen of zingen van Kyrie-eleison niet altijd bedoeld is als een roepen om hulp. Uit de vroege geschiedenis van de kerk is al bekend, dat het kyrie-roepen ook een huldeblijk kan zijn. Het kyrie-roepen wordt zo tot een huldeblijk aan Koning Christus. Indien deze mening van Eikelboom juist is, dan hebben we hier een bewijs dat Kyrie eleison de inhoud heeft van Hoshiannah bij Palmpasen, dat de verlossing uit de nood de Messias het meest verheerlijkt, en dat de wortels van onze liturgie bij Israël liggen. Hetgeen bij Kerstfeestvieringen nogal eens wordt vergeten.”
Mede hierdoor gemotiveerd is het Kyriëleis van het oorspronkelijke lied hier vertaald met: “Ere Zij God” en hiermee is dan tegelijkertijd een link gelegd met het lied van de engelen.
Daaruit weer voortkomend is er in deze herdichting een vierde couplet toegevoegd, waarin woordkeus en elementen uit de doxologie, het Gloria, zijn te herkennen.
Ik hoop hiermee aan de wensen van de initiatiefnemers van deze prijsvraag te hebben beantwoord en ben benieuwd hoe deze versie van: “Jezus is geboren“ -want zo zal het lied nu gaan heten- wordt ontvangen. Opdat de lofzang gaande zal worden gehouden, totdat Jezus weer komt in heerlijkheid (couplet 4).
J. P. van den Brink
