Dopende in Mijn naam

Een vraag met betrekking tot Mattheus 28:19: “Dezelve dopende in de naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geest.” Deze tekst wordt ook wel aangehaald (evenals het Comma Johanneum 1 Johannes 5:7) ter ondersteuning van de drieëenheidsleer. Nu las ik recent dat in de oudste manuscripten (1-3e eeuw) van Mattheus zeer waarschijnlijk “dopende in Mijn naam” gestaan heeft. Dit zou blijken uit de werken van de kerkvader Eusebius van Caesarea (o.a. zijn boek Ecclesiastical history). Deze Eusebius had blijkbaar toegang tot manuscripten die in de bibliotheek in Caesarea bewaard werden totdat er veel manuscripten door een brand verloren gingen. Na het concilie van Nicea (325) waar o.a. over de dreëenheidsleer besloten werd, zou Mattheus 28:19 bewust aangepast zijn in nieuwere manuscripten. Is hier meer over bekend (en of bovenstaande uiteenzetting klopt)?

Beste vraagsteller,

Je begint met “Nu las ik recent”, zonder de publicatie te noemen. Er zijn allerlei boeken en ook op internet is veel te lezen. In het algemeen is het goed om zelf te onderzoeken of er ook andere opvattingen zijn. Heel vaak zijn er immers verschillende mogelijkheden om een verschijnsel te verklaren. Helaas kunnen we te gemakkelijk beïnvloed of zelfs ‘omgepraat’ worden door één publicatie. En welk belang had de auteur om met het bovenstaande te komen? Misschien verzet tegen de leer van de Drie-eenheid? Het is de moeite waard om dit te controleren. In elk geval wordt de genoemde opvatting in recente Bijbelverklaringen besproken en weerlegd.

In de verklaring van Mattheüs door professor Jakob van Bruggen (1990) staat dat Mattheüs 28:19b al spoedig is opgevat als een omschrijving van de doopformule. Hij vermeldt dat reeds het geschrift Didachè 7,1.3 uitgaat van deze drieledige formule.

Ter verduidelijking: Het is tegenwoordig breed aanvaard dat dit geschrift ontstaan is in de eerste helft van de tweede eeuw na Christus. Het wordt gerekend tot de Apostolische Vaders. (Nederlandse vertaling). Dit betekent dat de doop in de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest toen al in praktijk gebracht werd.

Van Bruggen wijst er verder op dat elders in het Nieuwe Testament gesproken wordt over een doop “in de naam van Jezus.” Deze kortere formulering is volgens hem lange tijd in gebruik gebleven. Hij verwijst daarvoor naar Eusebius. Waarschijnlijk had Eusebius Mattheüs 28 in gedachten als de tekst waar de doop door Jezus is ingesteld, maar citeerde hij die tekst vanuit de hem vertrouwde doopformule. Van Bruggen schrijft dat er zeker geen reden is om te menen dat Eusebius de oorspronkelijke tekst van Mattheüs 28 biedt. Na een verwijzing naar wetenschappelijk literatuur vervolgt hij: “Wie door geloof en doop bij Hem [= Jezus] horen ontvangt via Hem echter de gemeenschap met zijn Vader en met de Geest die hij uitdeelt.”

Ik heb ook het zeer uitvoerige bijbelcommentaar van R.T. France (2007) geraadpleegd. Hij verwijst behalve naar de Didachè ook naar de eerste Apologie van Justinus Martyr. Die auteur is gestorven in 165 na Christus. In paragraaf 61 van de Apologie verwijst hij naar de doop in de naam van God, de Vader en Heer van het universum, en van onze Zaligmaker Jezus Christus, en van de Heilige Geest. France schrijft dat er geen aanwijzing is dat de doopformule in Mattheüs 28:19 eerst korter was en later is uitgebreid. Hij vermeldt in dit verband dat Eusebius in zijn vroege geschriften teksten wel eens verkort citeert, terwijl die in latere geschriften wel volledig vermeld staan.

In de vraag wordt de suggestie gedaan dat na het concilie van Nicea (325) de tekst van Mattheüs aangepast zou zijn. Hiervoor ontbreekt elk spoor en een dergelijke aanpassing van een gezaghebbend geschrift is onwaarschijnlijk. De uitvoerige doopformule was toen al volop bekend.

Met vriendelijke groeten,
Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven