Vraag
In Lukas 14:26 is het woordje “miseō” vertaald met “haat”, óók in de HSV. In deze context betekent dat echter niet haten, zoals wij dat kennen, maar “op de tweede plaats stellen”. Wat mij dan verbaast is waarom de vertalers tóch voor het woord “haat” hebben gekozen en niet “op de tweede plaats stelt” zoals de werkelijke betekenis is. Dit schept toch alleen maar verwarring?
In gesprekken met niet-christenen komen zulk soort teksten vaak naar boven en dan is het lastig uit te leggen dat er wél “haat” staat, maar dat het niet “haat” betekent. Op andere plaatsen wordt met het vertalen wél rekening gehouden met de context, maar waarom in zo'n cruciaal geval zoals hier dan niet? Kan dat in de volgende druk van de HSV dan niet worden aangepast, zodat we weten als we dat lezen wat de échte betekenis is?
Antwoord
Dit heeft veel te maken met de vertaalprincipes achter de Herziene Statenvertaling, die overeenkomen met die van de Statenvertaling. Daarbij blijft men zo dicht mogelijk bij de grondtekst en probeert men elk woord zo veel mogelijk op dezelfde wijze te vertalen. Dat wordt ook wel een brontaalgerichte vertaling genoemd. Op deze manier blijft het mogelijk om Schrift met Schrift te vergelijken, ook als je de grondtekst niet kent.
In zijn letterlijke betekenis betekent ‘miseō’ wel degelijk “haten” en is het het tegenovergestelde van ‘phileō’ (liefhebben). In feite weerspiegelt het Grieks van het Nieuwe Testament hier het Hebreeuws van het Oude Testament, waar min of meer dezelfde tegenstelling voorkomt. Denk maar aan het bekende “Toch heb Ik Jakob liefgehad, en Ezau heb Ik gehaat” in Maleachi 1:2-3. Het gaat hier om verkiezende liefde, waarbij de een aangenomen wordt en de andere afgewezen. In Lukas 14:26 zie je iets dergelijks waarbij mensen gevraagd wordt een keuze te maken tussen het volgen van de Heere aan de ene kant, en hun familie en gezin aan de andere kant. Er zitten dus twee elementen in: liefhebben en kiezen.
Het is inderdaad zo dat het “haten” in Lukas 14:26 in eerste instantie erg negatief kan overkomen. In een discussie met niet- of andersgelovigen kan dat een probleem zijn. Een contextuele vertaling kan in dit soort gevallen een goed alternatief zijn, maar dan moet je wel zeker weten wat de juiste vertaling is. Er is ook een gevaar dat we geneigd zijn al te veel water bij de wijn te doen omdat de radicale keuze die de Heere van ons vraagt ons tegenstaat.
Neem nu een vertaling met een meer doeltaalgerichte opzet, zoals bijvoorbeeld de NBV. Daar heb je in principe meer vrijheid om contextuele vertalingen te gebruiken. Toch heeft zelfs de NBV in Maleachi het letterlijke “liefhebben” en “haten” gehandhaafd. Ook in Lukas 14:26 heeft de NBV een veel radicalere vertaling dan de briefschrijver voorstelt: Wie mij volgt, maar niet breekt met zijn vader en moeder en vrouw en kinderen en broers en zusters, ja zelfs met zijn eigen leven, kan niet mijn leerling zijn. Dat is toch nog wel een flink stuk sterker geformuleerd dan “op de tweede plaats stellen.”
Als dus zelfs een doeltaalgerichte vertaling bij een zeer radicale interpretatie van ‘miseō’ blijft, zie ik niet hoe een brontaalgerichte vertaling als SV en HSV dat anders kan doen.
Hartelijke groet,
Reinier de Blois
Dit artikel is beantwoord door
Herziene Statenvertaling
- Kerkelijke gezindte:Divers
- Woon/standplaats:Divers
- Status:Actief
