Gevonden kleitabletten in Ugarit

Aan prof. M. J. Paul. M.b.t. uw antwoord 'Bronnentheorie' en tot de gevonden kleitabletten in Ugarit: Het artikel beweert dat er de nodige -laat ik het noemen- overeenkomsten zijn tussen Kanaänitische teksten en het OT, bijvoorbeeld de zondebok die de woestijn gestuurd werd, Psalmen die van Kanaänitische teksten afgeleid zouden zijn, poëtische stijl die in het OT overgenomen zou zijn etc. Niet alleen het zondvloedverhaal dus. Zou u duidelijkheid kunnen verschaffen of e.e.a. (niet) klopt; wat uw mening hierover is?

Ten noorden van Israël, in het huidige Syrië, ligt de stad Ugarit (Ras Shamra). Daar zijn vanaf 1929 kleitabletten ontdekt in een schrift dat veel lijkt op het Hebreeuws. Het is ook alfabetisch, maar dan in spijkerschrift. Die tabletten dateren uit ongeveer de periode 1300 tot 1200 v. Chr., de tijd van de richters in Israël. De vondsten hebben geholpen om een aantal woorden in het Hebreeuws beter te begrijpen. Ook hebben ze inzicht gegeven in poëtische teksten en kenmerken van de Psalmen. Omdat in Ugarit de goden El, Baäl en Astarte vereerd werden, weten we nu veel meer van de godsdienst van de Kanaänieten.  Voorheen waren die namen bekend vanuit de bestrijding in het Oude Testament, maar nu weten wij beter waartegen de oudtestamentische profeten zich verzetten.

In de loop van de geschiedenis van de oudtestamentische wetenschap is er kort na de ontdekking van teksten uit buurvolken altijd een groot enthousiasme waar te nemen en de neiging de Bijbel ineens zoveel mogelijk vanuit die andere cultuur te verklaren. Dat gebeurde bij Egypte, bij Babylonische teksten en ook bij Ugarit. Enige jaren later wordt het wat rustiger en komt er meer oog voor de verschillen. Zo is het ook met de vondsten uit Ugarit gegaan. In de website wordt het commentaar op de Psalmen van Dahood genoemd. Hij heeft mooie suggesties gedaan op grond van het Ugaritisch, maar inmiddels wordt het grootste deel ervan niet meer geaccepteerd.

Ook is de datering van belang. Wanneer de oudtestamentische teksten laat gedateerd worden (in de tijd van de koningen of later), dan zijn de kleitabletten uit Ugarit ouder. Wanneer Mozes echter rond 1400 v. Chr. de wetgeving in Leviticus gaf, en daarmee ook het voorschrift voor de Grote Verzoendag, is dat onderwijs ouder dan de teksten uit Ugarit. Bovendien, niet elke globale overeenkomst betekent directe afhankelijkheid. Behalve enige uiterlijke overeenkomsten zijn er vaak ook grote verschillen en die brengen het eigene meer naar voren.

We moeten beseffen dat God in de cultuur van het oude Midden-Oosten gesproken heeft: dat betekent aansluiting, maar geen overname. In de context van die cultuur zullen de eerste lezers en hoorders goed begrepen hebben waarin Gods openbaring uniek was. Wij moeten vanuit een geheel andere cultuur extra veel moeite doen om de context van vroeger te begrijpen.

Zelf heb ik tijdens mijn studie theologie in Leiden ook de cultuur en de taal van Ugarit bestudeerd en er veel van geleerd. Inmiddels zijn er ook teksten in Ebla en Emar gevonden en dat maakt het plaatje weer ingewikkelder.

De genoemde website noemt terecht een aantal zake van overeenkomst, maar is als geheel te optimistisch over de invloed op Israël. Een al weer wat ouder boekje, dat evenwichtiger is, is Peter C. Craigie, “Ugarit and the Old Testament”, Eerdmans te Grand Rapids, 1983. 

Een recenter artikel dat niet ingaat op Ugarit, maar wel op het verschijnsel dat de Bijbelteksten verklaard worden met behulp van allerlei veronderstelde parallellen, is: Noel K. Weeks, ‘The Ambiguity Of Biblical “Background”’, Westminster Theological Journal 72 (2010) 219-236. Zulke artikelen waarschuwen tegen overhaaste conclusies op grond van enige oppervlakkige overeenkomsten.

Prof. dr. M. J. Paul

Dit artikel is beantwoord door

prof. dr. M.J. Paul

• Geboortedatum:
  13-03-1955
• Kerkelijke gezindte:
  PKN (Hervormd)
• Woon/standplaats:
  Oegstgeest
• Status:
  Actief

262 artikelen

Dit panellid heeft meerdere artikelen geschreven