Vraag
In mijn omgeving gaan steeds meer gemeenten ertoe over om tijdens de kerkdiensten de psalmen weer ritmisch te zingen. Oorspronkelijk was dat overal zo. Wanneer en waarom is men er ooit toe overgegaan om op hele noten te gaan zingen?
Antwoord
Juist een paar weken gelezen las ik een lezenswaardig artikel van Dick Sanderman in “De Hervormde Vrouw”, maandblad van de Bond van Hervormde Vrouwenverenigingen op gereformeerde grondslag, over deze materie. Het gaat om het aprilnummer. In dat artikel wordt aangegeven dat direct na de Reformatie in 1540 een psalmbundel is uitgegeven die gezongen werd op melodieën van bekende volksliedjes. Die werden natuurlijk ritmisch gezongen. Petrus Datheen heeft er voor gezorgd dat er een Psalmberijming is gemaakt die een vertaling is van het Geneefse Psalter. Deze berijming was wat stijl en melodie betreft meer geschikt voor de gemeentesamenkomsten in de kerk. Helaas was deze berijming niet van hoge kwaliteit. Het lukte daarom niet om de gemeente deze psalmen ritmisch te laten zingen.
Er werd in die tijd gezongen onder leiding van een voorzanger. Het orgel werd niet gebruikt in de kerk. De synode van 1574 had dat verboden. Het orgel was nog een overblijfsel uit de Roomse tijd en daarom uit de boze. In de zestiende en zeventiende eeuw is er niet-ritmisch gezongen. Met de berijming van Datheen kon dat niet anders. In de tweede helft van zeventiende eeuw is men op veel plaatsen weer het orgel gaan gebruiken voor de begeleiding van de gemeentezang. In 1773 kwam er een nieuwe psalmberijming; de berijming die in heel veel gemeenten in de gereformeerde gezindte gezongen wordt. Overigens wel een berijming waarin de geest van de Verlichting duidelijk aanwezig is.
Omdat de gemeente gewend was geraakt aan het op hele noten zingen is er eigenlijk nooit een poging gewaagd om over te gaan op de ritmische zangwijze. Halverwege de twintigste eeuw is dat in verschillende kerken en gemeenten toch weer ingevoerd. Helaas is het in veel gemeenten een kenmerk van degelijkheid geworden om niet-ritmisch te blijven zingen.
We moeten eerlijk zijn dat het totaal geen principiële kwestie is. Jammer dat het er wel vaak van gemaakt wordt. Er kan nagenoeg geen enkel vrij lied genoemd worden wat niet-ritmisch gezongen wordt, maar de Psalmen worden in heel veel gemeenten principieel en bewust niet-ritmisch gezongen worden. Aan de andere kant moeten we er ook voor oppassen om er in de gemeente een breekpunt van te maken. Als er goed niet-ritmisch gezongen wordt is dat altijd veel beter dan slecht ritmisch.
Als predikant ga ik voor in gemeenten waar men zowel ritmisch als ook niet-ritmisch zingt. Er zijn gemeenten waar men ritmisch zingt, maar met slechte begeleiding en het dus helemaal niet goed klinkt en ook niet fijn zingt. Er zijn echter ook gemeenten waar men niet-ritmisch zingt, maar met een hele goede begeleiding en een goed tempo wat een lust is om te horen en te zingen. Het is jammer dat een gemeente niet altijd goed luistert naar het orgel en het zowel in de ene gemeente waar men ritmisch zingt fout kan gaan, maar ook in een gemeente waar men niet-ritmisch zingt. Maar goed, historisch is het dus oorspronkelijk ritmisch bedoeld en in de loop van de tijd om allerlei redenen niet-ritmisch geworden. Laat boven alles er altijd de intentie mogen zijn om, hoe verschillend de zangwijze ook is, met het hart te zingen.
Ds. R.W.van Mourik, Sommelsdijk
Dit artikel is beantwoord door
Ds. R. W. van Mourik
- Geboortedatum:07-02-1958
- Kerkelijke gezindte:PKN (Hervormd)
- Woon/standplaats:Alblasserdam
- Status:Actief
