De wetenschapper was nieuwsgierig. ‘Gebeurt dat nu vandaag ook nog,’ vroeg hij. ‘Die ervaringen zoals in die bevindelijk gereformeerde levensbeschrijvingen van honderd jaar -en meer- terug?’ Ik wist dat ook niet zo heel precies en verwees hem naar een tien jaar oude studie over bekeringservaringen in refo-land.*) En herinnerde hem eraan dat de in de levensbeschrijvingen neergelegde ervaringen vaak de functie van model kregen en men zich er dus aan ging spiegelen. Ja, dat begreep hij wel, de ervaringen gingen als een soort standaard gelden.
Bevindelijk gereformeerde bekeringservaringen zijn natuurlijk niet de enige geloofservaringen. Lang niet. Geloofservaringen zijn van alle tijden en als het gaat om het aanleggen van een standaard, zijn er nog wel vragen te stellen. Waarom zou men geloofservaringen uit één historische periode verheffen boven die uit een andere? Of die uit één kerkelijke richting boven die uit andere richtingen? Getuigenissen van geloofservaringen vind je wijd en zijd. In het Paasnummer (3 april 2015) van het ‘Christelijk Weekblad’ vertelt de tachtigjarige rooms-katholiek Leo Jacobs: ‘Het is … zeventien jaar geleden toen ik door een mystieke ervaring van de ene dag op de andere van overtuigd atheïst veranderde in een even overtuigd gelovige.’ Zo’n plotselinge overgang vind je in bevindelijke levensbeschrijvingen niet vaak -al zullen ze niet helemaal ontbreken- maar de ervaring van Jacobs zal daarom niet minder echt zijn.
Ja, er zijn natuurlijk altijd mensen die geloofservaringen wantrouwen. Dat is subjectief, je hoort de bedenkingen al. Inbeelding, projectie, enzovoorts. Nu, daarop is wel iets af te dingen. Wie wel eens ervaringen heeft gehoord of gelezen van mensen die aanwezig waren bij het sterfbed van een gelovige die voor zijn of haar ogen de verschijning van Jezus zag, weet dat deze stervenden vaak vooral verrast en verbaasd waren bij het aanschouwen van Hem. Nog deze week hoorde ik zo’n getuigenis over een hoogbejaarde, een trouw lid van de Gereformeerde Kerk. Zijn neef, die heel wat jaren geleden aan zijn bed had gezeten, probeerde de grote verbazing die zijn stervende oom had bevangen, in zijn stem te leggen. ‘Kom me maar halen,’ had hij met een verheerlijkt gezicht en uitgespreide armen uitgebracht.
Die verbazing en verrassing lijken me het allerbeste bewijs dat er geen sprake kan zijn van projectie of inbeelding: wie zich iets inbeeldt, zal bekende dingen zien, geen onbekende en verrassende. Bedenkingen en reserves uit dat oogpunt kunnen we gerust naast ons neerleggen. Onze Heer leeft en geloofservaringen zijn er in overvloed om ons heen. Niet alleen bekeringservaringen, ook die uit het latere leven – en die van het levenseinde.
God alle eer die ons dit heeft toegedacht en vergund!
*) N. Hijweege, Bekering in bevindelijk gereformeerde kring. Een psychologische studie, Kampen, 2014.
Helaas spreekt deze meneer zich tegen, Jezus zien is juist een bekend ding, daar men al zijn hele leven over hem heeft horen preken.
